Belirsizlikle baş etmek günlük yaşamın kaçınılmaz bir parçasıdır. Geleceği göremediğimiz için her gün tam olarak ne olacağından asla emin olamayız. Araştırmalar, insanların belirsizliğe tahammül etme yeteneklerinin farklılık gösterdiği sonucunu vermektedir. Yani, bazı insanlar hayatlarında çok fazla belirsizliğin olmasını kabul eder, bazıları ise az miktarda belirsizliğe bile dayanamaz. Kaygılı insanların, özellikle de aşırı endişe duyan yetişkinlerin, belirsizliğe karşı tahammülsüz olma olasılıkları daha yüksektir. Belirsizliği önlemenin veya ortadan kaldırmanın bir yolu olarak sıklıkla her şeyi planlamaya ve hazırlanmaya çalışırlar.

Belirsizliğe Tahammülsüz Olmanın Yanlış Olan Tarafı Nedir?

Açıkçası çoğu insanın belirsizlikten biraz rahatsız olması normal, hatta yaygındır. Gideceğimiz restoranın beğendiğimiz yemekleri servis ettiğini, davet edildiğimiz bir etkinlikte tanıdığımız kişilerin olacağını ve patronumuzun iş performansımız hakkında tam olarak ne düşündüğünü bize aktardığını bilmeyi tercih ederiz. Bu bilgi bize gideceğimiz restoran hakkında hiçbir şey bilmemekten, etkinlikte kimin olacağından emin olmamaktan, patronumuzun bizim iyi mi yoksa kötü bir iş mi yaptığımızı düşündüğünü bilememekten daha rahat geliyor.

Alerji olarak belirsizlik…

Belirsizliğe tahammülsüzlük, alerjiye çok benzer. Örneğin polene alerjiniz varsa hapşırır ve öksürürsünüz ve az miktarda polene maruz kaldığınızda gözleriniz kızarıp yaşarabilir. Belirsizliğe tahammülü olmayan insanlar, bir miktar belirsizliğe maruz kaldıklarında, aynı zamanda güçlü bir tepki de verirler: Endişelenirler ve belirsizlikten uzaklaşmak, belirsizlikten kaçınmak ya da ortadan kaldırmak için akıllarına gelen her şeyi yaparlar. Ancak belirsizliğe karşı aşırı tahammülsüz olmak sorunlara yol açabilir, çünkü bu çok fazla zaman alıcı ve yorucu davranışlara yol açar, strese ve kaygıya neden olur ve endişenin ana yakıtıdır.

Belirsizliğe Tahammülü Olmayan İnsanlar Ne Yapar?

Hayatınızda belirsizliğe dayanamıyorsanız, muhtemelen ya günlük yaşam durumlarındaki tüm belirsizliği ortadan kaldırmak için tasarlanmış şeyler yapıyorsunuz ya da belirsiz durumlardan doğrudan kaçınıyorsunuz.

İnsanların belirsizliğe karşı tahammülsüz olduklarında yaptıkları davranışlardan bazıları şunlardır:

• Başkalarından aşırı güvence istemek: Bu, arkadaşlarınıza veya ailenize, vermeniz gereken bir kararla ilgili fikirlerini sormak olabilir.
• Liste yapmak: Belirsizliği ortadan kaldırmanın bir yolu olarak, bazı insanlar uzun ve ayrıntılı “yapılacaklar” listeleri, bazen de her gün birkaç liste hazırlar.
• Çifte kontrol: Örneğin, iyi olduklarından “emin olmak” için sevdiklerinizi tekrar tekrar aramak veya emin olmak için mesajları birkaç kez yeniden okumak.
• Görevleri başkalarına devretmeyi reddetmek: Belirsizliğe tahammülü olmayan birçok kişi, işyerinde veya evde kimsenin belirli görevleri yapmasına izin vermez; bunun nedeni, kendileri yapmadıkça işin doğru yapılacağından “emin” olamamalarıdır.
• Erteleme/kaçınma: Belirsizlik kaygıya neden olabileceğinden, bazı insanlar basitçe erteler veya insanlardan, yerlerden veya durumlardan kaçınır. Eğer bir şey yapmazsanız, o zaman kendinizi belirsizlik içinde hissetmenize gerek yoktur.
• Dikkat dağıtma: Belirsizliğe tahammülü olmayan birçok insan, günün büyük bölümünde kendilerini “meşgul” tutar; bu şekilde hayattaki tüm belirsizlikleri düşünecek zamanları olmaz.

Muhtemelen tüm bu davranışların çok fazla zaman ve enerji gerektirdiğini fark etmişsinizdir. Sürprizler veya beklenmedik olaylar tehdit edici hale geldiğinden, her şeyden emin olma ihtiyacı çoğu zaman hayatın eğlencesini kaçırabilir. Ayrıca, kaçınırsanız veya ertelerseniz, sırf belirsizlikten hoşlanmadığınız için hayattaki pek çok güzel fırsatı kaçırabilirsiniz.

Unutmayın: Geleceği göremediğiniz sürece bazı şeylerden her zaman emin olamayacaksınız.

Belirsizliğe Tahammülsüzlükle İlgili Başka Bir Sorun..

Belirsizliğe dayanamıyor ve ondan kurtulmak için elinizden geleni yapıyorsanız, bir sorunu fark etmiş olabilirsiniz: Hayatınızdaki tüm belirsizliklerden kurtulmanız MÜMKÜN DEĞİLDİR.

Bunun sizin için anlamı, belirsizlikten kurtulmak için yaptığınız tüm çalışmaların faydasız olduğu, işe yaramadığıdır. Eğer öyle olsaydı muhtemelen kaygı ve endişeyle mücadele etmezdiniz.

Peki Çözüm? 

Hayatınızdaki belirsizlikten kurtulamıyorsanız, belirsizliğe karşı tahammülsüzlüğünüzü yönetmenin tek yolu, belirsizliğe karşı daha TOLERANSLI olmayı öğrenmektir.

Açıkçası, belirsizliğe karşı daha hoşgörülü olmanın yararlı olacağı konusunda hemfikir olsanız bile, bir tutumu değiştirmek kolay değildir. Ancak Bilişsel Davranışçı Terapide (BDT) düşüncelerimizin, duygularımızın ve eylemlerimizin hepsinin birbirine bağlı olduğunu ve birini değiştirirseniz diğerlerini de değiştirebileceğinizi biliyoruz. Psikolojik destek alarak, terapi süreci ile birlikte belirsizlikle ilgili işlevsiz inançlarınızın değiştirilip yerine işlevli olanların konulmasına, tolere edebilme ve baş edebilme becerilerinizin artmasına destek verilir.